The Jewry of Podlasie and Borderlands. Spiritual and Practical Ties with Erez (Land of) lsrael

Abstract

W przeciągu 500-letniego osadnictwa żydowskiego na Podlasiu zacieśniały się więzi Żydów tego regionu z ich biblijną ojczyzną, Izraelem. Były to w przeważającej mierze więzi religijne. W XVII w. mamy wiele przykładów wyjazdów Żydów do Ziemi Obiecanej oraz finansowej pomocy pielgrzymom. Od początku XVIII w. rabin z Siedlec, Yehuda Hassid, rozpoczął przygotowywać społeczność żydowską do emigracji. W latach 1700-1708 ok. 1000 osób dotarło do miejsc przeznaczenia. W XIX w. coraz liczniejsze są przykłady emigracji Żydów z tego regionu, a w dokumentach pojawiają się m.in. takie miasta jak: Augustów, Orla, Białystok, Grodno, Drohiczyn, Wasilków, Zabłudów, Tykocin. Szczególną aktywnością odznaczał się rabbi Aviezer z Tykocina, rabbi Shmuel Salant z Białegostoku, Eliahu Bialistoker oraz rabbi Naftali Herz Halevi (obaj z Białegostoku). Wraz z rozwojem ruchu syjonistycznego społeczność żydowska na całym świecie aktywizowała swoje poczynania na rzecz Ziemi Obiecanej, organizując m.in. zbiórki pieniężne na odbudowę państwa. Białystok był kolebką religijnego ruchu syjonistycznego, tzw. „Mizrachi", z inicjatywy rabbiego Shmuela Mohilevera. W XIX w. Żydzi z Podlasia byli istotnym elementem ożywczym, wnoszącym nowe prądy do społeczności żydowskiej, a w XX w. stali się aktywnymi współtwórcami niektórych instytucji społeczno-politycznych w Izraelu. Są wśród nich budowniczowie nowych miast, inżynierowie, przemysłowcy, inwestorzy. To dzięki inicjatywie niektórych z nich powstała Biblioteka Narodowa oraz Teatr Narodowy w Jerozolimie. Wielowiekowe związki Żydów Podlasia i ich wkład w odbudowę państwa Izrael są bezsporne. Także wiele osobistości życia społeczno-politycznego Izraela doszukuje się swoich korzeni w tym regionie, który nazywano „kuźnią narodowego judaizmu".