Polskie koncepcje polityki zagranicznej wobec Białorusi w latach 1989-2013

Abstract

Do połowy lat 90. stosunki polsko-białoruskie ujmowane były jako jeden z elementów projektowanej polityki wobec wszystkich wschodnich sąsiadów. W polskiej myśli politycznej dominowały cztery modele postrzegania problematyki wschodniej: narodowy, niepodległościowy, euroatlantycki oraz pragmatyzmu gospodarczego. Konieczność prowadzenia wobec Białorusi odrębnie zdefiniowanej polityki dostrzeżono w Polsce w 1995 r. Polska stanęła przed wyzwaniem wypracowania strategii postępowania wobec sąsiada rządzonego w sposób niedemokratyczny. W dyskursie publicznym dominującą pozycję zyskały koncepcje zaproponowane przez postkomunistyczną lewicę oraz środowisko postsolidarnościowe. W obu środowiskach za cel polityki wschodniej uznawano zachowanie niepodległości bezpośrednich sąsiadów Polsk. Koncepcje sformułowane w latach 1995-2007 w środowisku postsolidarnościowym, za warunek utrzymania niezależności Białorusi uznały zakorzenienie w niej ustroju demokratycznego. Postkomuniści wychodzili natomiast z założenia, iż najlepszym sposobem na wsparcie białoruskiej suwerenności będzie ożywienie dwustronnych relacji. W latach 2007-2010 rząd zdominowany przez Platformę Obywatelską postanowił wpisać się w unijno-białoruski dialog. Postsolidarnościowi liberałowie za jedyną siłę, która mogła zapewnić Białorusi niepodległość uznali Aleksandra Łukaszenkę. Od końca 2010 r. formacje postsolidarnościowe oraz lewicowe partie postkomunistyczne zgodnie uznawały, iż Polska w relacjach ze wschodnim sąsiadem powinna skoncentrować się na wspieraniu procesów oddolnej demokratyzacji. Do najważniejszych projektów alternatywnych wobec propozycji środowisk sprawujących w Polsce władzę zaliczyć należy koncepcję pragmatyzmu gospodarczego Samoobrony, koncepcję narodowo-pragmatyczną PSL-u oraz koncepcję środowisk narodowych.

Polish-Belarusian relationships until mid-90s were included as a part of the common policy toward countries on the east side. In the Polish political thought there were four dominant ways of looking at the eastern issues: nationalist, independence-centered, Euro-Atlantic, and of economic pragmatism. In Poland, the necessity of a separate foreign policy toward Belarus begun to be appreciated in 1995. Therefore, Poland faced the challenge of elaboration of new strategy in relations with neighbour country ruled by undemocratic government. The public discourse was dominated by the ideas proposed by post-communists and post-Solidarity movements. Both of these main components of the Polish political scene assumed as a goal of eastern foreign policy the protection of independence of neighbour countries by promoting their closer cooperation with Western international structures. The concepts created between 1995 and 2007 in post-Solidarity movements claimed that the maintenance of independence of Belarus requires a well-established democracy. On the other hand, post-communists postulated the stimulation of bilateral relations as mean of Polish support Belarus' independence. From 2007 to 2010 the government dominated by Civil Platform (PO) decided to join EU-Belarus dialogue. Post-Solidarity liberals treaded Aleksandr Lukashenko as the only political force able to guarantee Belarus' independence. Since the end of 2010 fractions originated from Solidarity and communist party postulated support for a bottom up democratic reforms. Among the most important alternative concepts for those proposed by ruling parties were: economic pragmatism by Self-defence (Samoobrona), national-pragmatic one by PSL, and concept of nationalist movements.