Strefa euro pomiędzy monetarnym ładem i nieładem

Abstract

Dyskusje wokół zasad tworzenia i sposobu funkcjonowania europejskiego ładu monetarnego są prowadzone przez ekonomistów nieprzerwanie od lat 60. ubiegłego wieku, a współczesne dramatyczne wydarzenia związane z zakłóceniami procesu integracji zintensyfikowały ich przebieg. Ład ten ma ogromne znaczenie dla 505 mln obywateli Unii Europejskiej oraz funkcjonowania jednego z największych w świecie rynku walutowego i rynków w sferze realnej gospodarki europejskiej. To, że ład monetarny stanowi dobro publiczne to fakt niezaprzeczalny. W związku z tym w przedłożonej pracy poszukiwano odpowiedzi na pytania, jak europejski ład monetarny powinien wyglądać, czy istnieją teoretyczne podstawy budowy ładu, czy twórcy ładu europejskiego z nich skorzystali, czy globalny kryzys finansowy wpłynął na funkcjonowanie wspólnego obszaru walutowego i przede wszystkim czy jego rozmiary są optymalne? Robert Mundell, twórca teorii optymalnych obszarów walutowych (Optimum Currency Area - OCA), pisząc swój klasyczny artykuł „A Theory of Optimum Currency Area” w 1961 r. nie brał jeszcze pod uwagę, że jego rozważania i konkluzje będą mogły być interpretowane jako podstawy teoretyczne obecnie funkcjonującej Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Przebieg procesu integracji europejskiej od lat 50. XX wieku do chwili obecnej wskazuje, że od samego jego początku istniała koncepcja wprowadzenia w Europie wspólnej i stabilnej waluty. Elity polityczne były przekonane o słuszności tezy, że unia monetarna jest po utworzeniu wspólnego rynku naturalnym, kolejnym etapem integrującej się Europy. Dlatego też działania europejskiej polityki gospodarczej były nakierowane na realizację tego celu, który osiągnięty został w 1999 r. poprzez wprowadzenie wspólnej waluty - euro. W ramach przedłożonej rozprawy doktorskiej podjęto badanie funkcjonowania strefy euro z punktu widzenia teorii optymalnych obszarów walutowych. Zasady, regulacje i kryteria monetarnego ładu strefy euro są przedmiotem analizy niniejszej pracy. Dokonano w niej porównania warunków przystąpienia do strefy euro sformułowanych w Traktacie z Maastricht z kryteriami optymalnego obszaru walutowego oraz przeanalizowano ukształtowanie instytucjonalnego ładu wspólnego obszaru walutowego. Na tej podstawie podjęta została próba weryfikacji hipotezy, że strefa euro w jej aktualnym instytucjonalnym ukształtowaniu i rozmiarach nie stanowi optymalnego obszaru walutowego. O jej współczesnym kształcie przesądziły bowiem ostatecznie kryteria konwergencji Traktatu z Maastricht tylko w niewielkim stopniu pokrywające się z teoretycznymi kryteriami optymalnego obszaru walutowego.

Discussions about the principles of formation and functioning of the European monetary order are conducted by economists incessantly since the 60’s of the last century, and contemporary dramatic events associated with the interference of the integration process intensified their course. The order is of great importance for the 505 million citizens of the EU and the functioning of one of the world's largest foreign exchange market and the markets in the sector of the real European economy. The fact that monetary order is a public good is undeniable. Therefore, in the submitted dissertation there were answers sought to such questions as: what the European monetary order should look like, whether there is a theoretical basis for the formation of order and whether the creators of the European order made any profits of them, if the financial crisis has affected the functioning of the common currency area and, above all, whether its size is optimal? While Robert Mundell, the creator of the theory of optimum currency areas (Optimum Currency Area - OCA), was writing his popular article "A Theory of Optimum Currency Area" in 1961, he did not even realize that his conclusions would be interpreted as the theoretical basis of the current European Economic and Monetary Union (EMU). The course of European integration from the 50’s up to the present indicates that from the very beginning there was a concept of introducing the common and stable currency in Europe. The political elites were convinced that after the formation of the common market, the monetary union is the next natural step in integrating Europe. Therefore, the European economic policy aimed at achieving this goal. It was finally completed in 1999 by introducing a common currency - the euro. As part of the submitted dissertation the study of the euro area functioning was under discussion mainly from the view of the theory of optimum currency areas. The rules, regulations and criteria of monetary order of euro zone are analyzed in this dissertation. It compares the criteria of accession to the euro zone set out in the Maastricht Treaty to the criteria of the optimum currency area. Moreover, the formation of the institutional order of the common currency area was examined. On this basis, an attempt was made to verify the hypothesis that the euro area in its current institutional configuration and size is not an optimal currency area. The contemporary shape of euro area was based on the convergence criteria of the Maastricht Treaty, which are not necessarily in common with the theoretical criteria of the optimal currency area.