Zdolny, ale jak? (Auto) diagnoza zdolności i uzdolnień uczniów

Abstract

W książce przedstawiono opracowane narzędzie do diagnozy zdolności i uzdolnień uczniów, składające się z trzech podskal: identyfikowania poziomu zdolności i uzdolnień ucznia; badania kontekstu (uwarunkowań) rozwoju tych zdolności oraz uczniowskiej samooceny poziomu posiadanych zdolności i uzdolnień. Ponadto udokumentowano „krok po kroku” proces standaryzacji (walidacji i normalizacji) tych skal. W ten sposób książka ta zyskała charakter podręcznika, w którym Czytelnik pozna charakterystykę opracowanego narzędzia badań, szczegółowo opisywanego zarówno pod kątem teoretycznym, jak i psychometrycznym. Książka może pełnić funkcję przewodnika do wystandaryzowanych skal. Dodatkowo w publikacji zaprezentowano raport z badań diagnostycznych obejmujących niemal wszystkich uczniów klas pierwszych białostockich szkół: gimnazjów, liceów ogólnokształcących i techników. Tak więc, dla nauczycieli, dyrektorów, władz oświatowych Białegostoku, ale także, a może przede wszystkim dla uczniów objętych badaniami i ich rodziców, raport ten może stanowić rzetelną informację, nie tylko na temat aktualnego poziomu i profilu uzdolnień, ale także ich możliwych uwarunkowań. Książka składa się z siedmiu rozdziałów, zakończenia, bibliografii oraz aneksu. W rozdziale pierwszym Czytelnik pozna teoretyczne podstawy badań własnych prowadzonych nad zdolnościami i uzdolnieniami uczniów. Przedstawiono w nim rozumienie pojęć kluczowych przyjętych w tej książce. Następnie dokonano analizy literatury dotyczącej wybranych modeli zdolności i uzdolnień oraz ich klasyfikacji. W konsekwencji scharakteryzowano tylko te ich rodzaje, które stanowiły podstawę konstruowania skali do autodiagnozy (zdolności i uzdolnień) oraz skali samooceny zdolności i uzdolnień. W rozdziale drugim rozpatrzono różnorodne koncepcje uwarunkowań rozwoju zdolności i uzdolnień opisane w literaturze naukowej. Trzeci rozdział zawiera metodologiczną koncepcję badań własnych. Opisano w nim przedmiot i cele oraz zastosowaną procedurę badań: dobór próby badanych osób, etapy, organizację i przebieg badań. W rozdziale czwartym przedstawiono efekty badania właściwości psychometrycznych autorskiego narzędzia do diagnozy zdolności i uzdolnień uczniów. Zaprezentowano proces jego standaryzacji w ramach trzyetapowych badań (etap pierwszy – testowanie rzetelności skal; etap drugi – testowanie trafności wewnętrznej i zewnętrznej skal; etap trzeci – testowanie stabilności czasowej wyników). W rozdziale piątym opisano normy opracowane w wyniku analiz statystycznych. Natomiast w rozdziale szóstym podano efekty sprawdzenia, czy hipotetycznie wyróżnione czynniki można uznać za rzeczywiście współwarunkujące poziom zdolności i uzdolnień ucznia. W rozdziale siódmym dokonano podsumowania i interpretacji wyników badań. Przedstawiono w nim instrukcję, a także klucz do opracowanego i wystandaryzowanego narzędzia do diagnozy zdolności i uzdolnień. W efekcie syntezy wyników badań zaprezentowano także obraz zdolności i uzdolnień uczniów białostockich szkół. Całość książki zamyka bibliografia oraz aneks, w którym zamieszczono ostatecznie opracowaną, pełną i spójną wewnętrznie, trzyczęściową skalę do diagnozy zdolności i uzdolnień oraz klucz do oceny jej wyników.